Sách trắng này giới thiệu về phương hướng, mục tiêu và nội dung chính sách phát triển trong hòa bình của Trung Quốc, đồng thời mô tả cụ thể về ý nghĩa của “sự phát triển hòa bình” của Bắc Kinh đối với phần còn lại của thế giới.

“Sự phát triển trong hòa bình hoàn toàn phù hợp với truyền thống văn hóa và lịch sử của Trung Quốc. Người dân Trung Quốc thừa kế nền văn hóa quý báu 5.000 năm và không ngừng mở rộng nó theo nhiều khía cạnh mới cho phù hợp với thời đại”, sách trắng khẳng định.

Theo tài liệu này, thế giới biết đến nền văn hóa lâu đời và hài hòa của Trung Quốc từ hàng nghìn năm nay. Nền văn hóa này có sự ảnh hưởng sâu sắc lên suy nghĩ và hành động hiện tại của Trung Quốc, đặc biệt là trong cách hành xử giữa người dân với nhau cũng như trong mối quan hệ giữa nhân dân Trung Quốc với các nước khác.

Người dân Trung Quốc luôn mong muốn thế giới phát triển theo hướng “nhất quán không thay đổi, hài hòa giữa con người và thiên nhiên” và đặc biệt coi trọng sự hài hòa trong xã hội.

Quan điểm này là cơ sở cho các mối quan hệ xã hội tốt đẹp, quan hệ láng giềng hài hòa cũng như sự êm ấm trong các gia đình.

Dưới sự ảnh hưởng của nền văn hóa hài hòa này, tinh thần yêu chuộng hòa bình in sâu trong suy nghĩ của người Trung Quốc từ hàng nghìn năm nay. Ví dụ điển hình là con đường tơ lụa nổi tiếng. Đây là con đường thông thương cũng như trao đổi văn hóa và đặc biệt là thể hiện rõ tinh thần hợp tác hòa bình của những người Trung Quốc xưa với thế giới bên ngoài.

Cụ thể, Zheng He từ thời Minh Mạng có 7 cuộc hành trình đến các vùng biển tận châu Phi, viếng thăm hơn 30 quốc gia cũng như các khu vực khắp châu Á và châu Phi. Trong các chuyến đi của mình, ông thường thể hiện cho bạn bè thế giới thấy những tinh hoa của văn hóa cũng như công nghệ Trung Quốc, đồng thời gửi đi thông điệp hòa bình và hữu nghị khắp thế giới.

Bên cạnh đó, người dân Trung Quốc có một ý niệm sâu sắc về trách nhiệm xã hội. “Chúng tôi quan niệm rằng, nếu người khác không làm điều gì xấu với bạn thì bạn không nên làm như vậy. Chúng tôi tôn trọng quan điểm cũng như nền văn hóa của các bạn; đồng thời đối xử với các bạn như cách chúng tôi mong muốn nhận được và không áp đặt suy nghĩ của chúng tôi lên các bạn. Chúng tôi đối xử với tất cả các quốc gia trên thế giới với một tinh thần nhã nhặn, hết lòng vun đắp xây dựng mối quan hệ hài hòa với các nước láng giềng và sẵn sàng kết giao với các quốc gia ở cách xa về mặt địa lý”, sách trắng Trung Quốc nhấn mạnh.

Tài liệu này khẳng định, sự phát triển hòa bình của Trung Quốc dựa trên những điều kiện cơ bản của quốc gia . Theo sách trắng “Phát triển hòa bình”, Trung Quốc có số dân rất động nhưng lại có nền tảng kinh tế không mấy vững chắc. Quốc gia này phải lo “cơm ăn áo mặc” cho gần 20% số dân của thế giới chỉ với 7,9% số đất nông nghiệp và 6,5% lượng nước sạch của thế giới.

Những gì đạt được trong sự phát triển kinh tế và xã hội phải phục vụ nhu cầu cho 1,3 tỷ người. Đây là thách thức không nhỏ đối với Bắc Kinh. Thực tế cho thấy, GDP đầu người của Trung Quốc năm 2010 chỉ khoảng 4.400 USD, đứng thứ 100 trên thế giới. Do đó, mức sống của người dân Trung Quốc vẫn chưa cao và hệ thống đảm bảo an ninh xã hội cũng chưa được hoàn thiện, còn kém xa các quốc gia phát triển.

Không chỉ vậy, sự phát triển thiếu cân bằng còn thể hiện rõ rệt ở sự khác biệt giữa khu vực nông thôn và thành thị cũng như giữa các vùng trong cùng khu vực. Thêm vào đó, những vấn đề bất cập về mặt cơ cấu trong phát triển kinh tế và xã hội cũng tồn tại không ít. Ngoài ra, tăng trưởng kinh tế như vũ bão cũng kéo theo những khó khăn như thiếu hụt nguồn tài nguyên và tác động lớn tới môi trường.

Tất cả những thách thức này khiến cho việc chuyển đổi mô hình phát triển trở thành một nhiệm vụ khó khả thi. Công cuộc hiện đại hóa của Trung Quốc phải đảm bảo cho tới 1/5 dân số thế giới nên chắc chắn sẽ là một tiến trình không đơn giản và kéo dài. Quy mô của những thách thức và vấn đề liên quan này thực sự chưa có tiền lệ trong lịch sử loài người và trong thế giới hiện đại.

“Chắc chắn trong một thời gian dài sắp tới Trung Quốc vẫn chỉ là quốc gia đang phát triển. Điều đó có nghĩa là Trung Quốc phải đẩy nhanh nỗ lực hiện đại hóa, thúc đẩy phát triển và nâng cao đời sống nhân dân trong khi vẫn phải đảm bảo góp phần duy trì sự phát triển hòa bình và ổn định của thế giới, đồng thời tăng cường trao đổi hợp tác với nước ngoài”, sách trắng Trung Quốc nhấn mạnh.

Tài liệu này khẳng định, Trung Quốc có thể hùng mạnh trong tương lai. Tuy nhiên, hòa bình vẫn là yếu tố then chốt cho sự phát triển của Trung Quốc và Bắc Kinh không có lý do gì để đi sai đường lối phát triển hòa bình lâu đời của mình bởi những điều kiện cơ bản của Trung Quốc như truyền thống văn hóa và lợi ích cốt lõi lâu dài của quốc gia sẽ luôn là động lực cho sự phát triển hòa bình của Trung Quốc.

Sách trắng “Phát triển hòa bình” cũng cho rằng, sự phát triển hòa bình là lựa chọn phù hợp xu thế toàn cầu. Hòa bình và phát triển là nhân tố chính và tất nhiên của thế giới hiện đại.

Theo sách trắng trên, thế giới đang hướng tới sự đa cực và quá trình toàn cầu hóa kinh tế đang ngày càng lớn mạnh. Xu thế này khiến các quốc gia với các hệ thống chính trị khác nhau và ở giai đoạn phát triển khác nhau gắn kết lại gần nhau hơn, với những lợi ích ràng buộc.

Điều này khiến cho thế giới trở thành một cộng đồng với chung một số phận. Một cuộc chiến tranh thế giới thứ 3 xảy ra sẽ là thảm họa cho toàn nhân loại và không ai có thể tuyên bố thắng lợi trong những cuộc xung đột giữa các cường quốc lớn trên thế giới.

Bên cạnh đó, cộng đồng chung này còn đang phải đối mặt với không ít thách thức như khủng bố, sự phát triển của vũ khí hủy diệt hàng loạt, khủng hoảng kinh tế, thiên tai, biến đổi khí hậu, an ninh năng lượng, tài nguyên, lượng thực và đảm bảo sức khỏe cộng đồng.

Những thách thức này có ảnh hưởng không nhỏ đến sự phát triển kinh tế xã hội bền vững của nhân loại. Không quốc gia có thể tự mình giải quyết những vấn đề này mà cần sự chung tay của toàn thế giới. Nếu những vấn đề này không được giải quyết qua kênh hợp tác quốc tế thì sự hòa bình và phát triển chung của thế giới sẽ gặp phải trở ngại lớn.

Xu thế hướng tới sự đa cực cũng là điều tất yếu. Những nền kinh tế mới nổi, các nhóm khu vực, châu Á và một số khu vực khác nhờ biết tranh thủ sự toàn cầu hóa kinh tế và kỷ nguyên thông tin mà ngày càng lớn mạnh và có thể gia tăng tầm ảnh hưởng, đồng thời trở thành một lực lượng quan trọng trên trường quốc tế.

Xu thế này quá rõ ràng và những nước đi theo nó sẽ thịnh vượng trong khi những quốc gia đi ngược xu thế sẽ bị diệt vong.

Cộng đồng quốc tế nên loại bỏ những mối quan hệ “có tổng bằng 0”, tức là có kẻ thắng người thua trong mối quan hệ đó bởi nó là tàn dư của nền ngoại giao thời đại trước và sẽ chỉ đẩy loài người vào tình thế đối đầu và chiến tranh.

Vì vậy, thế giới cần tìm ra hướng phát triển mới như cùng chia sẻ lợi ích cũng như thách thức, gây dựng các mối quan hệ các bên cùng có lợi, tăng cường trao đổi và học hỏi giữa các nền văn minh khác nhau và cùng hợp tác để đưa ra giải pháp cho các thách thức lớn trên thế giới.

“Tóm lại, chúng tôi muốn hòa bình chứ không phải chiến tranh, phát triển thay vì trì trệ, đối thoại mà không phải đối đầu, tin cậy chứ không phải hoài nghi. Đây chắc chắn là xu thế phát triển chung của thế giới, phù hợp với ý nguyện của toàn nhân loại và cũng không đi ngược với tiến trình phát triển hòa bình của Trung Quốc”, sách trắng Trung Quốc kết luận.